Door Peter van Heerde en Olaf Zwijnenburg
Sectormanagers retail en groothandel Rabobank

De detailhandel evolueert voortdurend. Klanten willen snelle, gepersonaliseerde service en een naadloze winkelervaring, zowel online als in de winkel. Ondernemers moeten hard werken om aan deze verwachtingen te voldoen, terwijl het steeds moeilijker wordt om goede medewerkers te vinden en te behouden.

Arbeidskrapte is inmiddels een structureel probleem, met serieuze impact op onze welvaart en concurrentiepositie van Nederland. Een van de zeer urgente kwesties die ondernemers in de detailhandel moeten aanpakken, is arbeidsproductiviteit, met als kernvraag: hoe kan arbeid in de retail slimmer en productiever worden georganiseerd?

De huidige staat van arbeidsproductiviteit

Arbeidsproductiviteit is een maatstaf voor de efficiëntie waarmee werknemers hun taken uitvoeren. In de detailhandel is dit een belangrijke factor, vooral door de toenemende druk van digitalisering en veranderende verwachtingen van klanten. Veel bedrijven worstelen met inefficiënte processen en een gebrek aan geoptimaliseerde workflows. Dit zorgt voor hogere kosten en tegelijk een lagere klanttevredenheid. Door de krapte op de arbeidsmarkt is het lastig om genoeg goede mensen te vinden en ze vervolgens te behouden. Dit komt door de relatief lage salarissen en vaak vooral horizontale doorgroeimogelijkheden. Het is echt belangrijk dat ondernemers deze problemen herkennen en stappen ondernemen om de arbeidsproductiviteit te verbeteren waarbij belangrijk is te realiseren dat online retail andere eisen stelt aan personeel, processen en technologie dan stenen winkels.

De arbeidsproductiviteit in Nederland staat onder druk.

Volgens cijfers van het CBS staat de arbeidsproductiviteit in Nederland er niet goed voor, waarbij de detailhandel zelfs een van de sectoren is die achterblijft. Hoewel de arbeidsproductiviteit in de afgelopen 50 jaar meer dan verdubbeld is, vond de grootste groei plaats tussen 1974 en 2013. In de afgelopen tien jaar was de jaarlijkse toename minimaal, en in 2023 daalde de arbeidsproductiviteit zelfs aanzienlijk ten opzichte van 2022 met de een na grootste daling van de arbeidsproductiviteit in de afgelopen 50 jaar. Dat er alles bij elkaar sprake is van een kleine groei komt doordat we in Nederland meer uren zijn gaan werken, mede dankzij de instroom van buitenlandse werknemers in vooral laagwaardige banen. Vergeleken met andere Europese landen doet Nederland het ook niet goed; de afgelopen tien jaar groeide de arbeidsproductiviteit hier minder dan het gemiddelde van de Europese Unie. Slechts vijf landen hadden een lagere groei of zelfs een krimp van de arbeidsproductiviteit. Er is dus nog veel ruimte voor verbetering.

Arbeidsmigratie

Arbeidsmigratie kan een deel van de oplossing bieden en is vandaag de dag al volop in gang. Op de lange termijn is dit naar verwachting geen volhoudbare oplossing is. Nederland is namelijk niet het enige land in de Europese Unie dat kampt met vergrijzing en medewerkers moeten dan ook van steeds verder weg vandaan komen. Bovendien hebben arbeidsmigranten zelf voorzieningen nodig zoals horeca, leisure, wonen, dienstverlening en zorg. Allemaal sectoren die eveneens kampen met personeels- dan wel ruimtegebrek. Kortom, daar waar arbeidsmigratie een oplossing kan zijn voor de ene deelsector, vormt de ontwikkeling weer een uitdaging voor een andere.

Digitalisering als drijvende kracht

Belangrijkste kansen om arbeidsproductiviteit te verbeteren volgen uit digitale oplossingen zoals kunstmatige intelligentie, robotisering en het gebruiken van data. Deze helpen je als retailer om arbeidsproductiviteit en klantwaarde te verhogen en kunnen processen stroomlijnen, klantreizen frictieloos maken en de algehele efficiëntie verhogen.

Het gebruik van geavanceerde kassasystemen en voorraadbeheer kan de tijd die werknemers aan administratieve taken besteden aanzienlijk verminderen. Hierdoor hebben ze meer tijd voor klantinteractie en verkoop. Kunstmatige intelligentie in webshops of platforms kan helpen om de kloof in service met stenen winkels te dichten. En zowel voor online als fysieke retail de efficiëntie van de klantenservice verbeteren.

Digitalisering biedt ook de mogelijkheid om waardevolle data te verzamelen en te analyseren, wat kan helpen bij het optimaliseren van bedrijfsprocessen. Met data-analyse kunnen ondernemers beter inspelen op de behoeften van hun klanten en hun aanbod aanpassen. Dit leidt niet alleen tot een hogere arbeidsproductiviteit, maar ook tot verbeterde klanttevredenheid en hogere omzet. Ook stenen winkels kunnen profiteren van data-inzet. Dit biedt kansen om medewerkers juist meer in te zetten om klanten in de winkel te verwennen met persoonlijke aandacht en service. Doordat ook de consument vergrijst, ontstaan er weer nieuwe behoeften die ruimte bieden voor winkelconcepten waarin ervaren klantgerichte medewerkers juist kunnen bijdragen aan een persoonlijke klantbenadering en het leveren van toegevoegde waarde.

Verduurzaming en inclusiviteit steeds belangrijker

Naast digitalisering speelt verduurzaming een steeds grotere rol in de detailhandel. Ondernemers moeten niet alleen hun producten verduurzamen, maar ook hun bedrijfsvoering. Dit betekent investeren in energie-efficiënte technologieën en duurzame praktijken die goed zijn voor het milieu én de arbeidsproductiviteit verhogen. Inclusieve businessmodellen, waarbij diversiteit en gelijkheid centraal staan, kunnen ook bijdragen aan een hogere productiviteit door een positieve en motiverende werkomgeving te creëren.

Verduurzaming kan op verschillende manieren bijdragen aan een hogere arbeidsproductiviteit. Bijvoorbeeld, door te investeren in energie-efficiënte verlichting en klimaatbeheersing kunnen ondernemers niet alleen hun energiekosten verlagen, maar ook een comfortabelere werkomgeving creëren voor hun medewerkers. Dit kan leiden tot hogere motivatie en productiviteit onder werknemers.

Inclusiviteit is een ander belangrijk aspect dat niet over het hoofd mag worden gezien. Door een diverse en inclusieve werkomgeving te creëren, kunnen ondernemers profiteren van een breed scala aan perspectieven en ideeën. Dit kan leiden tot innovatieve oplossingen en een hogere arbeidsproductiviteit. Bovendien draagt een inclusieve werkomgeving bij aan een positieve bedrijfscultuur, wat essentieel is voor het aantrekken en behouden van talent.

Investeren in personeelsbehoud en talentontwikkeling

Een van de belangrijkste onderdelen van een succesvolle winkel is menselijke betrokkenheid, waarmee je meer artikelen met hogere marges kunt verkopen en zorgt voor echte binding en terugkomgedrag. Om dat te realiseren, moet je trainbaar talent aannemen dat zelfstandig kan denken en klanten blij kan maken. Getrainde medewerkers die focussen op wat verkoopbaar is, kunnen zorgen voor veel extra omzet. Succesvol verkopen houdt veel meer in dan alleen het aanbieden van producten; het draait om het creëren van een emotionele band met klanten die zich verbonden voelen met het merk en de winkelervaring, waardoor ze terugkomen en loyaal blijven.

Het behouden van personeel begint bij een goede onboarding, waarbij nieuwe medewerkers zich welkom en ondersteund voelen. Leiderschap speelt hierbij een centrale rol; inspirerende leiders bieden teamleden kansen om te groeien en ontwikkelen, en weten hen enthousiast te maken voor het werk. Daarnaast zijn moderne arbeidsvoorwaarden essentieel. Dit omvat niet alleen een goed salaris, maar ook flexibele werktijden, mogelijkheden voor professionele ontwikkeling en een gezonde werk-privébalans. Het creëren van een sterk teamgevoel is ook heel belangrijk. Wanneer medewerkers zich onderdeel voelen van een hecht team, zijn ze gemotiveerder en productiever. Er is nog veel te winnen op het gebied van personeelsbehoud. Ondernemers en leidinggevenden kunnen zichzelf veel meer ontwikkelen in deze aspecten. Het is belangrijk dat zij zich bewust zijn van hun grote rol hierin en dat dit een significant effect heeft op de arbeidsproductiviteit en de aantrekkelijkheid van de sector.

Er is nog een enorme wereld te winnen op het gebied van personeelsbehoud.

Talentontwikkeling is cruciaal voor het verhogen van de arbeidsproductiviteit. Ondernemers moeten investeren in de opleiding en ontwikkeling van hun medewerkers om hen te helpen zich aan te passen aan nieuwe technologieën en veranderende marktomstandigheden. Dit kan variëren van interne trainingsprogramma's tot publiek-private samenwerking met scholen, beroepssonderwijs, bedrijven en universiteiten om relevante vaardigheden en kennis en vooral ook skills bij te brengen.

Door te investeren in de opleiding en ontwikkeling van medewerkers kunnen ondernemers ervoor zorgen dat hun personeel de nodige vaardigheden en kennis heeft om efficiënt te werken. Dit leidt tot hogere productiviteit en betere klanttevredenheid. Daarnaast helpt talentontwikkeling om medewerkers gemotiveerd en betrokken te houden. Door hen de kans te geven zich persoonlijk en professioneel te ontwikkelen, kunnen ondernemers bijdragen aan een positieve werkomgeving en hogere arbeidsproductiviteit. Het is belangrijk dat ondernemers actief investeren in talentontwikkeling en samenwerken met onderwijsinstellingen om relevante trainingsprogramma's aan te bieden.

Samenwerking in de waardeketen

Een andere strategie om arbeidsproductiviteit te verhogen, is samenwerking binnen de waardeketen. Door nauwer samen te werken met leveranciers, logistieke partners en andere stakeholders, kunnen ondernemers efficiëntere processen ontwikkelen en kosten besparen. Dit kan variëren van gezamenlijke inkoop tot gedeelde logistieke diensten, wat uiteindelijk leidt tot een hogere productiviteit en betere klanttevredenheid.

Bij gezamenlijke inkoop kunnen ondernemers profiteren van schaalvoordelen en lagere kosten, wat leidt tot hogere winstgevendheid en verbeterde arbeidsproductiviteit. Samenwerking met logistieke partners kan helpen om de efficiëntie van de supply chain te verbeteren, wat essentieel is voor het tijdig leveren van producten aan klanten.

Ondernemers moeten actief op zoek gaan naar mogelijkheden voor samenwerking binnen de waardeketen. Dit vereist open en transparante communicatie met partners en een bereidheid om gezamenlijk te werken aan oplossingen. Door samen te werken kunnen ondernemers niet alleen hun arbeidsproductiviteit verhogen, maar ook hun concurrentiepositie versterken.

Kortom, arbeidsproductiviteit is cruciaal voor de toekomst van de detailhandel. Door te investeren in digitalisering, verduurzaming, inclusiviteit, samenwerking en talentontwikkeling, kunnen ondernemers hun efficiëntie verhogen en hun concurrentiepositie versterken. Slim gebruik van technologie, talentontwikkeling en samenwerking kunnen de trend keren. Arbeidsproductiviteit is geen doel op zich, maar een middel om mensen en bedrijven en dus de samenleving vooruit te helpen. De detailhandel heeft veel potentieel – nu is het

Deze blog verscheen eerder op Retailtrends.nl. 

Gepubliceerd op 29 april 2025 om 12:01